سهراب سپهری شاعر و نویسنده کاشانی مدفون در مشهد اردهال، چکامه‌ای باعنوان «آب را گل نکنیم» دارد که چندین سال است دست کم بخشی از آن بر سر زبان‌هاست و مانند ضرب‌المثلی شیوا و اثرگذار به کار گرفته می‌شود. آب را گل نکنیم / درفرودست انگار، كفتري مي‌خورد آب/ يا كه در بيشه دور، سيره‌يي پر مي‌شويد… او با دید ظریفش، در بخش دیگری از این اثر به یادماندنی خویش، آورده است : شايد اين آب روان، مي‌رود پاي سپيداري، تا فرو شويد اندوه دلي/ دست درويشي شايد، نان خشكيده فرو برده در آب…

این‌گونه آثار که با رویکرد و پرداخت شاعران و نویسندگان این سرزمین دیرپا در طول قرن‌های متمادی، نعمت آب را مورد توجه قرار داده‌اند، صرف نظر از ویژگی‌های ادبی‌شان که بررسی آن‌ها از حوصله این نوشتار بیرون است، دربرگیرنده پیام‌های ارزشی مهم و برخاسته از آموزه‌های انسانی و اعتقادی هستند و در کمک به نهادینه شدن فرهنگ مصرف درست آب سهمی بسزا دارند. فرهنگی که پیشینه‌اش قامتی به بلندای قرن‌ها دارد و بسیاری از نکته‌های مرتبط با آن را می‌توان در آثار کهن ادب بی‌کران فارسی به عنوان آیینه تمام نمای فرهنگ این سرزمین بزرگ و پرافتخار مشاهده کرد.

با مروری حتی گذرا بر هویت تاریخی و فرهنگی‌مان می‌توانیم اذعان نماییم رفتار احترام‌آمیز نیاکان ما به عنصر آب در دوره باستان، مورد تایید دین مبین اسلام نیز قرار گرفت و فراگیر شدن این اعتقاد مبارک طی قرن‌های متمادی در جامعه ایران، به آموزه‌های اسلامی هم وابستگی دارد زیرا واژه آب در قرآن به عنوان بزرگ‌ترین سند فرهنگی آفرینش، بارها تکرار شده و در معانی گوناگونی آمده است، به گونه‌ای که گاهی منظور از آن، همان معنای مطلق آب بوده و بعضا مفاهیم دیگری مانند باران، عرش الهی، جویبار، چشمه سارها و… را دربرداشته است .

تکرار ده‌ها باره واژه آب در مصحف شریف از سوی آفریدگار بی‌همتا یقینا نه از سر تصادف بلکه مبتنی بر حکمت و دلیل بوده، بنابر‌این، به نظر می‌رسد دست کم یکی از اهداف این رویکرد، سوق دادن بندگان رب العالمین، به تامل و تدبر درباره مایع زندگی بخش بوده تا انسان‌ها از منظرها و زوایای مختلف اهمیت مایه حیات را دریابند. به بیان دیگر پروردگار متعال، مکررا به اهمیت آب پرداخته تا انسان‌ها به جایگاه این ماده طراوت آفرین گیتی وقوف یابند و طبیعتا پس از دست‌یابی به بصیرت کافی در این خصوص، نحوه رفتار خود در قبال آن را به درستی تنظیم نمایند چراکه آب نه تنها برای انسان سرچشمه زندگانی بلکه عامل پاکی‌ها و تطهیر جسمی و روحی نیز بوده است.

حتی ترجمه ساده برخی آیات قرآن کریم مانند آیه 37 سوره مبارک قیامت نشان می‌دهد نعمت سترگ ایزدی که براساس « و نزلنا من السماء ماء مباركا …»، مزین به صفت مبارکی و به موجب «… و انزلنا من السماء ماء طهورا » پاک کننده بشر و زمین و پاکی آفرین به شمار می‌رود ، منشا آفرینش آدمی است پس می‌تواند رهنمون کننده بشر به سوی خداوند بی‌همتا باشد.

از آموزه‌های کتاب الهی نظیر دستور سوره مبارک اعراف مبنی بر این که بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید و نیز پیام‌های نهفته در قسمت‌های دیگر قرآن چون سوره‌های مبارک طه، غافر و… که در آن‌ها با تعابیر مختلف درباره ضرورت جلوگیری از حیف و میل نعمت‌ها و پرهیز از زیاده‌روی در مصرف سخن به میان آمده و نهایتا اسراف‌‌گران به عنوان سرپیچی‌کنندگان از فرمان خداوندی، اهل آتش معرفی شده‌اند می‌شود اهمیت ویژه رفتار درست در قبال آب را یاد گرفت. همان نعمت بی‌جای‌گزینی که به موجب مفهوم بخشی از آیه 11 سوره زخرف «و آن خدایی كه از آسمان آبی به قدر و اندازه نازل می‌كند …» نامحدود و لایتناهی نیست.

با این اوصاف به خود وعده دهیم که از آب درست استفاده کنیم و مهربانی با آن را ، عمل به فرمان الهی و عبادت او دانیم چرا که به قول همان شاعر کاشانی‌مان : مردمان سر رود، آب را مي‌فهمند/ گل نكردندش، ما نيز/ آب را گل نكنيم.

منبع: فصل نامه صدای آب